تله تجمل؛ وقتی لوازم التحریر به عاملی برای رقابت تبدیل می گردد - مجله 10 از 10

اما اکنون، در شهرهای پرهیاهوی امروزی، ویترین های مغازه های لوازم التحریر پر شده است از دفاتر طلاکوب، مدادهای طراحی شده با برندهای لوکس و جامدادی های پر زرق و برق. اشیایی که دیگر به جای ابزار یادگیری، خود به نمادی از تجمل و تفاخر تبدیل شده اند.

برای بسیاری از بچه ها، این ابزارهای پر زرق و برق، نمادی از شکوه و هیجان می گردد. آن ها با اشتیاق به سوی این لوازم لوکس کشیده می شوند، غافل از اینکه در پشت این ظاهر فریبنده، مشکلاتی ریشه می گیرد. افزایش عرضه لوازم التحریر لوکس، چالش ها و آسیب های پنهانی را به همراه دارد که نه تنها بچه ها، بلکه خانواده ها و حتی جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد.

زرق و برق لوکس؛ سایه ای بر خلاقیت بچه ها

کودکی که در کلاس درس می نشیند، ممکن است به جای تمرکز بر یادگیری، ذهنش درگیر این گردد که چرا مداد او آن چنان که دوستش دارد، لوکس و زیبا نیست. او در دنیایی زندگی می نماید که حالا ابزار یادگیری اش، به ابزاری برای مقایسه و تفاخر تبدیل شده است. هر چند شاید فکر کند این اشیا باعث بالا رفتن جایگاهش در میان همکلاسی ها می گردد، اما واقعیت این است که همین تفاوت های ساده در لوازم التحریر، فاصله هایی عمیق تر میان او و دوستانش ایجاد می نماید. بچه هایی که به هر علتی نمی توانند به این لوازم لوکس دست پیدا نمایند، کم کم احساس کمبود می نمایند؛ احساسی که می تواند تا سال ها با آن ها همراه بماند.

از سوی دیگر، خانواده ها نیز تحت فشار قرار می گیرند. هر ساله با نزدیک شدن به فصل مدارس، والدین باید به بچه هایشان پاسخ دهند که چرا قادر به خرید آن دفتر طلاکوب یا مداد برند نیستند. بار مالی این محصولات لوکس، گاهی از توان بسیاری از خانواده ها فراتر می رود، اما تمایل به راضی کردن کودک و همگام شدن با مدهای تازه، باعث می گردد که بسیاری از والدین خود را تحت فشارهای مالی قرار دهند. در حالی که مفهوم لوازم التحریر در گذشته ابزاری برای یادگیری بود، حالا به عاملی برای رقابت و فشار اجتماعی تبدیل شده است. اما سؤال اینجاست که آیا این تمایل به تجمل گرایی در لوازم التحریر، تأثیری بر رشد روانی و شخصیتی بچه ها نیز دارد؟ و چگونه می توان بچه ها را از این فضای رقابت نابرابر بیرون کشید؟

در ادامه، دکتر زیبا ایرانی، روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه به این سؤال پاسخ می دهد.

لوازم التحریر لوکس؛ سمی برای روان دانش آموزان

دکتر زیبا ایرانی، روانشناس و مشاور فرزندپروری در رابطه با تأثیرات تمایل دانش آموزان به لوازم التحریر لوکس و پیامدهای آن بر رشد روانی و رفتاری آنها شرح می دهد که بچه ها به طور طبیعی در محیط های رقابتی قرار می گیرند و بسته به سوژه رقابت، رفتار و خواسته هایشان تغییر می نماید. به عنوان مثال، در محیط های ورزشی، رقابت آن ها حول فعالیت های بدنی شکل می گیرد و در محیط های هنری، رقابت آن ها به سمت هنر و ادبیات راهنمایی می گردد، اما وقتی رقابت به سمت مصرف گرایی و تجمل گرایی سوق پیدا می نماید، روند کاملاً متفاوتی رخ می دهد.

نایب رئیس و دبیر انجمن روانشناسی سلامت ایران تأکید می نماید که این نوع رقابت در فضای مصرف گرایی و تجمل گرایی سرانجام تعیینی ندارد؛ چرا که همواره برندهای تازهتر و وسایل لوکس تری در بازار موجود است. او معتقد است این مسئله نه تنها باعث نارضایتی دائمی بچه ها از آنچه که دارند می گردد، بلکه فشار روحی زیادی را به آن ها وارد می نماید. این روانشناس می گوید که در چنین فضایی، بچه ها مدام در تلاشند تا با خرید وسایل تازهتر و گران قیمت تر جایگاه خود را در میان دوستانشان حفظ نمایند و این رقابت بی سرانجام، آرامش و تمرکز آنان را مختل می نماید.

به گفته ایرانی، لوازم التحریر باید به عنوان ابزاری برای تسهیل فرآیند یادگیری و خلاقیت بچه ها مورد استفاده قرار گیرد، نه وسیله ای برای تفاخر و رقابت تجملاتی. او هشدار می دهد که حرکت به سمت تجمل گرایی و رقابت بر سر داشتن لوازم التحریر لوکس، توجه و تمرکز بچه ها را از امر تحصیل منحرف نموده و به جای آن، ذهنیت آن ها را به سمت ظواهر و مسائل سطحی سوق می دهد.

این استاد دانشگاه، در ادامه به والدین توصیه می نماید که بهتر است به جای تسلیم شدن در برابر فشارهای اجتماعی و خواسته های بچه ها برای خرید لوازم لوکس، آن ها را به سمت همدلی، مشارکت و همکاری سوق دهند.

رقابت تجملی؛ تهدیدی برای تمرکز و خلاقیت بچه ها

ایرانی با اشاره به اهمیت ابزارهای تحصیلی در فرآیند یادگیری، شرح می دهد که این وسایل باید کارآمد و ساده باشند تا تمرکز دانش آموزان را بهبود بخشند و به یادگیری بهتر یاری نمایند. او تأکید می نماید: ابزارهای تحصیلی تا حدی مؤثرند که بتوانند تمرکز را افزایش داده و به عنوان مسیری برای یادگیری بهتر عمل نمایند. اما اگر این وسایل به علت رنگ و لعاب و جزئیات زرق وبرق دار توجه دانش آموزان را به خود جلب نمایند، به جای یاری به یادگیری، آن ها را از موضوع آموزشی منحرف می نمایند.

او می گوید که در فرآیند یادگیری، تمرکز یکی از مهم ترین عوامل موفقیت است. به گفته ایرانی، ما برای آموزش مؤثر احتیاج داریم که تمرکز توجه را به موضوع اصلی جلب کنیم و حاشیه ها را محدود سازیم.

او اضافه می نماید که در کلاس درس، هر عاملی که به عنوان یک متغیر مزاحم عمل کند، می تواند باعث انحراف تمرکز دانش آموز از یادگیری گردد. این متغیرها می توانند از صداهایی مانند موسیقی یا فیلم گرفته تا تصاویری مانند جلد دفتر یا طرح های فانتزی لوازم التحریر باشند.

ایرانی بعلاوه به مثالی اشاره می نماید و می گوید: وقتی دانش آموزی برای کنکور یا امتحان درس می خواند، ما معمولاً توصیه می کنیم که فضای مطالعه او عاری از متغیرهای مزاحم باشد. حالا این مزاحم ها می توانند شامل صداها، تصاویر، یا حتی وسایل تحصیلی باشند. اگر شکل و شمایل جامدادی، جلد دفتر یا کتاب بیش از حد توجه او را به خود جلب کند، دیگر به هدف اصلی یعنی یادگیری دست نخواهد یافت.

ضرورت ایجاد قوانین تعیین برای لوازم التحریر در مدارس

این روانشناس به چگونگی آموزش بچه ها برای تمرکز بر محتوای یادگیری به جای ظاهر لوازم التحریر می پردازد و راهکارهایی برای تغییر نگاه آن ها به این موضوع ارائه می دهد. او با اشاره به تجربه کشورهای پیشرفته می گوید که در بسیاری از این کشورها مدارس برای دانش آموزان قوانین تعیینی در مورد لباس فرم و لوازم التحریر دارند. او یادآور می گردد که در این کشورها، مدارس چارچوب های تعیینی برای لوازم التحریر و کتاب ها دارند و این قوانین باعث می گردد که توجه دانش آموزان از زرق و برق لوازم دور شده و بر یادگیری متمرکز شوند.

ایرانی تأکید می نماید که ایجاد چنین قوانین و ساختارهایی در مدارس ایران نیز می تواند مفید باشد و به دانش آموزان یاری کند که از همان ابتدا به جای تمرکز بر برند و ظاهر وسایل خود، بر محتوای یادگیری و مهارت های فردی شان تأکید نمایند.

او اضافه می نماید: بهتر است مدارس، قوانینی تعیین و استانداردهایی برای لوازم التحریر تعریف نمایند تا دانش آموزان همگی از یک الگو پیروی نمایند. این کار باعث کاهش رقابت بر سر ظاهر و افزایش توجه به آموزش می گردد.

اما ایرانی در بخش دیگری از صحبت های خود به مسئله ای مهم تر نیز اشاره می نماید: آموزش به بچه ها در مورد مسئولیت پذیری در قبال محیط زیست. او پیشنهاد می دهد که می توان از همان ابتدا که بچه ها به مدرسه می روند، آموزش در مورد حفظ محیط زیست و مسئولیت استفاده از منابع طبیعی را با استفاده از لوازم التحریر آغاز کرد. او می گوید: اگر به بچه ها بیاموزیم که به ازای هر مدادی که می تراشند یا هر ورقی که استفاده می نمایند، از منابع طبیعی مانند درختان مصرف می نمایند، آگاهی آن ها نسبت به محیط زیست افزایش می یابد. این آموزش می تواند حتی شامل این باشد که بدانند استفاده از جلدها و وسایل پلاستیکی به محیط زیست آسیب می زند.

ایرانی اشاره می نماید که آموزش بچه ها برای مراقبت از محیط زیست، به آن ها یاد می دهد که به جای توجه به ظاهر وسایل خود، ارزش بیشتری برای محتوای آموزشی و مسئولیت های اجتماعی قائل شوند. او معتقد است که با ایجاد این آگاهی از سنین پایین، می توان نسلی را پرورش داد که هم دوستدار طبیعت باشد و هم به یادگیری و مهارت های فردی خود اهمیت بیشتری دهد.

ارتباط مؤثر با بچه ها؛ راهی برای کاهش فشارهای اجتماعی

ایرانی با تأکید بر اهمیت ایجاد فضایی سالم و امن برای رشد بچه ها، توصیه می نماید که والدین قبل از ثبت نام بچه هایشان در مدارس، ابتدا محیط آن مدرسه و خانواده های دیگر دانش آموزان را آنالیز نمایند. او شرح می دهد: بچه ها از همکلاسی ها و همسالان خود الگو می گیرند، بنابراین انتخاب مدرسه ای با فضایی سالم و به دور از تجمل گرایی می تواند تأثیر زیادی در نگرش آن ها داشته باشد. بنابراین در وهله اول، پیشنهاد می کنم که والدین بچه هایشان را وارد فضای رقابتی ننمایند. آنالیز فضای مدرسه و اطمینان از عدم وجود تجمل گرایی، می تواند به بچه ها یاری کند که کمتر تحت فشار محیط قرار بگیرند و بیشتر بر یادگیری متمرکز شوند.

ایرانی بعلاوه بااشاره به اهمیت ارتباط موثر بین والدین و بچه ها پیشنهاد می نماید که والدین با بچه ها خود در فضایی محبت آمیز و همراه با درک متقابل گفت وگو نمایند. او می گوید: وقتی بچه ها احساس امنیت نمایند و بدانند که والدینشان به احتیاجهای منطقی آن ها توجه دارند، راحت تر می پذیرند که شاید بعضی از خواسته های تجملاتی آن ها، به علت منطقی برآورده نگردد.

نایب رئیس و دبیر انجمن روانشناسی سلامت ایران تأکید می نماید: گفت وگو در فضایی عاطفی و بدون تنش می تواند به بچه ها یاری کند که درک بهتری از محدودیت ها داشته باشند. وقتی والدین با دلایل منطقی به آن ها شرح می دهند که چرا لوازم تحریر لوکس برایشان خریداری نمی گردد، و به جای آن به رشد و احتیاجهای واقعی آن ها توجه می نمایند، بچه ها نیز به مرور زمان این رویکرد را می پذیرند.