سایه گرانی این بار بر سر نان - مجله 10 از 10

به گزارش اعتماد، افزایش قیمت در کالا های خوراکی که با مجوز ستاد تنظیم بازار و سازمان های مرتبط نظیر سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان رخ داده تا به امروز در کالا هایی مانند مرغ، گوشت یا تخم مرغ و لبنیات اعمال شده؛ هر چند تولیدکنندگان این کالا ها همچنان ناراضی اند و معتقدند قیمت ها هنوز به اندازه ای که صرفه اقتصادی داشته باشد، معین نشده است. با این حال، افزایش قیمت نان فراتر از تصمیمی است که در ستاد تنظیم بازار گرفته شود.

نان، کالایی است که با امنیت غذایی مردم در ارتباط است و نوسان قیمتی آن، تهدید بزرگی برای بخش زیادی از دهک های خانوار است که گاهی دیده شده قدرت خرید همین کالا را هم ندارند. نمونه شاخص آن نیز گزارش هایی است که از فروش نان قسطی در برخی شهر ها و استان های محروم منتشر شده است.

دولت هر ساله بودجه قابل توجهی به یارانه کالا های اساسی از جمله گندم و نان اختصاص می دهد. یکی از اقدامات کشور های در حال توسعه و حتی کشور های توسعه یافته اتخاذ سیاست های حمایتی، به ویژه از طریق پرداخت یارانه است. یارانه یکی از ابزار های مهم در تنظیم سیاست های اقتصادی برای حمایت از بخش های مختلف مردم و اقتصاد جامعه است.

در بسیاری از کشور ها تولید کنندگان، چه در بخش صنعت و چه در بخش کشاورزی از انواع مختلف یارانه برای داشتن توان رقابت با محصولات مشابه خارجی برخوردار می شوند. در واقع پرداخت یارانه کالا های اساسی به نوعی تلاش در جهت تحقق عدالت اجتماعی است. هدف آن است که تا حداقل خواسته ها و نیاز های اساسی خانواده ها و اقشار ضعیف تامین شود. این مهم بر اساس اصل چهل و سوم قانون اساسی از وظایف دولت است.

قیمت نان هزینه های نانوایان را پوشش نمی دهد

هر چند حمایت های دولتی در ایران نیز همواره از این بخش اجرا شده، اما فعالان این حوزه چندان رضایتی از نرخ گذاری ها ندارند و هر ساله خواستار افزایش قیمت نان می شوند.

اخیرا نیز بیژن نوروزمقدم، رییس اتحادیه نانوایان سنتی تهران به یکی از خبرگزاری ها گفته است؛ از سال 93 تا 98 با وجود افزایش نرخ تورم اجازه افزایش قیمت نان به نانوایی ها داده نشده و با وجود اینکه فقط از سال 98 تا سال 99 میزان رشد نرخ تورم به اندازه تمام آن 5 سال بود، دولت همچنان در مقابل افزایش قیمت نان مقاومت می کرد و در حال حاضر نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت برخلاف دستورالعمل خود می خواهد موضوع معین قیمت نان در تهران را به جای کارگروه استانی در هیات دولت مطرح کند.

رییس اتحادیه نانوایان سنتی تهران همچنین پیشنهاد افزایش قیمت نان در تهران را 70 درصد عنوان کرده و گفته است: البته کارگروه استانداری تهران با افزایش 35 درصدی موافقت کرده است.

تغییر قیمت ها همچنان مسکوت مانده

محمدجواد کرمی، رییس اتحادیه نان های حجیم و نیمه حجیم صنعتی در خصوص قیمت نان گفت: معین قیمت نان به استانداری ها واگذار شده اند و به درخواست اتحادیه ما نیز برای افزایش نان فعلا پاسخی داده نشده و به نظر می رسد اگر تغییری هم باشد برای سال 1400 اعمال شود.

او با بیان اینکه افزایش قیمت نان سنتی همچنان مسکوت مانده و افزایش قیمت نان های حجیم نیز به همین علت هنوز معین نشده است، گفت: درخواست ما همچنان روی میز مسوولان سازمان حمایت معطل مانده است و پاسخی به ما نداده اند.

کرمی ادامه داد: البته برای بخش نان های حجیم و نیمه حجیم در اردیبهشت 1399 افزایش 25 درصدی در نظر گرفته شد و پس از اینکه قیمت سایر کالا ها رشد پیدا کرد مجددا در خرداد ماه 35 درصد و در تیر ماه 40 درصد قیمت ها افزایش پیدا کرد که این موضوع به دلیل تغییرات قیمتی در نرخ های مواد اولیه تولید نان بود به عنوان مثال بهبود دهنده ها از 180 هزار تومان به یک میلیون تومان، روغن مایع از 80 هزار تومان به 300 هزار تومان رسید و کمیاب هم شد و نرخ نایلکس هم از 30 هزار تومان در هر کیلو به 70 هزار تومان افزایش یافت.

نشتی آرد های دولتی به سوی بخش صنعت

این فعال حوزه تولید نان در ادامه با اشاره به رانت ایجاد شده در بخش آرد نانوایی ها افزود: در حال حاضر برای نانوایی ها دو نوع آرد دولتی لحاظ شده؛ نوع اول آرد های 665 تومانی است و نوع دوم آرد های 900 تومانی که از سال 1393 آرد های آزادپزی ها 900 تومان اعلام شد، البته آرد های صنعتی در حال حاضر به قیمت 2700 تومان است و همین موضوع باعث نشتی آرد های دولتی نانوایی ها به سوی بخش صنعتی شده و مسائلی را ایجاد کرده است.

کرمی در واکنش به سخنان رییس اتحادیه نانوایان سنتی برای افزایش 70 درصدی قیمت نان در تهران گفت: این اقدام اصلا منطقی به نظر نمی رسد و کاملا تبعیضی است، زیرا کلیه هزینه ها از قیمت آرد، دستمزد کارگران تا سایر مواد اولیه در کل کشور به یک اندازه است و باعث مسائل بیشتر خواهد شد تنها تفاوتی که وجود دارد در بخش قیمت واحد های ملکی نانوایان در تهران با شهرستان هاست که اختلاف قیمت زیادی دارند.

کرمی ادامه داد: در حال حاضر در بخش پخت و تولید نان در کشور رقابتی وجود ندارد و همچنان موضوع بهداشت نانوایی ها مطرح است؛ این در حالی است در تحقیقاتی که در دو کشور ترکیه و آلمان داشتیم، متوجه شدیم این دو کشور یارانه نان را هم به حساب خانوار ها می ریزند و در ترکیه تنها به یک نوع نان یارانه دولتی تعلق می گیرد و بقیه تولیدات شان در بخش نان به قیمت آزاد است و همین موضوع باعث رقابتی شدن تولید این کالا و افزایش کیفیت آن شده است.

او گفت: متاسفانه شاهد آن هستیم که برخی نانوایان به دلیل نارضایتی از نرخ ها اقدام به کاهش وزن خمیر می کنند یا نان های بی کیفیتی به دست مردم می دهند یا متوسل به گرانفروشی می شوند.

الزام بر ادامه سیاست های حمایتی از نان

وحید شقاقی شهری، رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، اما معتقد است نان از جمله کالا های ضروری است و قیمت آن به شدت بر خانوار های قشر ضعیف جامعه تاثیرگذار است و بحثی کلیدی و مهم در نرخ گذاری ها محسوب می شود. شقاقی شهری در این باره گفت: ممکن است خانوار ها در بخش های دیگر کالایی را جایگزین کالای دیگری کنند به عنوان مثال زمانی که گوشت قرمز گران می شود، گوشت مرغ را جایگزین آن کنند، اما در بحث نان نمی توانند این اقدام را انجام دهند، زیرا جایگزینی ندارد و نان به عنوان یک کالای استراتژیک در سبد مصرفی خانوار ها به شدت حساس است.

او با اشاره به بار تورمی 100 درصدی در سه سال اخیر برای کالا های خوراکی خاطرنشان کرد: در این مدت قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته و درست است که قیمت بسیاری از کالا ها در این مدت رشد داشته، اما قضیه نان متفاوت است و همواره دولت ها تلاش داشته اند تا حمایت های یارانه ای از این بخش صورت گیرد تا هم نانوا ها متضرر و هم سبد معیشتی مردم با مشکل روبرو نشود.

این اقتصاددان شرح داد: دولت در صورتی که هزینه های تولید را بررسی کند و افزایش قیمت ها را در نظر بگیرد خود این شکاف قیمتی را پر خواهد کرد تا قیمت نان تغییر نکند.

شقاقی شهری بهترین راهکار برای این موضوع را حمایت دولت از تولیدکننده ها مطرح نمود و گفت: نان شبیه سایر کالا ها نیست که راهکار های مختلفی داشته باشد؛ یارانه این بخش را نمی توان همانند شیر از تولیدکننده کم کرد و به مصرف کننده داد و برای این بخش باید سیاست ها به گونه ای اتخاذ شود تا حمایت ها از تولیدکننده صورت گیرد و مابه التفاوت افزایش قیمت تولیدات را دولت بپردازد.

این استاد دانشگاه خوارزمی در ادامه هر گونه سیاست تبعیضی در نرخ گذاری ها در سراسر کشور را مطرود دانست و گفت: این اقدام نمی تواند راهکار مناسبی باشد، زیرا در کلانشهر هایی مانند تهران درست است که درآمد ها ممکن است بالاتر باشد، اما هزینه های زندگی در تهران و سایر شهر های بزرگ بالاتر از شهر های کوچک است.

شقاقی شهری افزود: اعمال هر گونه سیاست تبعیضی برای کالا های اساسی خطرناک است و موجب افزایش نارضایتی ها می شود و تنها عاملی که می تواند در این شرایط موثر باشد، حمایت دولت از تولیدکنندگان نان برای عدم تغییر در قیمت هاست.