بورس ایران به روایت اکونومیست
به گزارش مجله 10 از 10، خبرنگاران : هفته نامه معتبر اکونومیست در مطلبی به توصیف شرایط بورس ایران در ماه های اخیر پرداخت در این مطلب علاوه بر اتفاقات بازار سهام به شباهت بورس ایران و بورس چین در سال 2015 اشاره شده است.
به گزارش خبرنگاران؛ نشریه هفتگی اکونومیست در مطلبی به بررسی چگونگی صعود و افول بازار سهام در ایران پرداخت و ضمن تشبیه آن به درخت چنار نوشت: داستان حباب بازار سهام ایران آشنا و نیز عجیب و غریب است. اما برای پس اندازهایی که جای دیگری برای رفتن ندارند، ماجرا بیش از این است.
حدود پنج سال پیش سرمایه گذاران بازارهای نوظهور از چشم انداز بازار سهام ایران بسیار هیجان زده بودند. آنچه انتظار می رفت، لغو تحریم ها در ازای اعمال محدودیت در برنامه هسته ای ایران بود؛ صادرات نفت ، منبع اصلی ارز ایران ، افزایش می یابد و اقتصاد را تقویت می کند این امید وجود داشت که ایران به زودی در شاخص های سهام که مورد ردیابی سرمایه گذاران جهانی است، گنجانده شود. امری که مطمئناً هجوم خریداران خارجی را به دنبال خواهد داشت. اما اوضاع نسبتاً متفاوت رقم خورد. تحریم ها در سال 2016 برداشته شد، اما فقط تا سال 2018 که مجدداً توسط آمریکا اعمال شد و صادرات نفت مختل شد.
رونق یا حباب
ایران واقعاً رونق بازار سهام را تجربه کرد، اما هم خیلی دیرتر از آنچه انتظار می رفت، رخ داد و نکته دیگر آنکه خارجی ها نقش چندانی در آن نداشتند. البته این بیش از اینکه رونق بوده باشد، حباب بود. چنانچه در نمودار زیر تعیین است، امسال طی مدت کوتاه چندماهه، قیمت سهام به سرعت افزایش یافت.
از آن زمان حباب تخلیه شده است قیمت سهام از اوایل ماه آگوست حدود یک چهارم و از منظر ارزهای سخت* بسیار بیشتر کاهش یافته است. یک دلیل منطقی برای خرید دیوانه وار سهام، تلاش ایرانیان برای محافظت از سرمایه و قدرت خرید خود در برابر ارزش از دست رفته ریال بود. تحریم ها باعث می شود که نگه داشتن دلار در خارج از کشور بسیار مشکل باشد. وسوسه انگیز است که نتیجه بگیریم که اتفاقات بد زمانی رخ می دهد که پس اندازها جایی جز بازار سهام ندارند. اما داستان ایران پیچیده تر از این است.
*(ارزهای سخت، ارزهای رایج و معتبری هستند که به ندرت تحت تاثیر متغیرهایی چون بحران های سیاسی دچار نوسان می شوند)
سرمایه هایی که به بورس پناه بردند
با اقتصاد شروع کنیم. سقوط تولید نفت که به دنبال اعمال مجدد تحریم ها انجام شد، تولید ناخالص داخلی را در سال گذشته حدود 6 درصد کاهش داد. کمبود درآمد نفتی به بخش اقتصادی دولت لطمه زده و ریال را تضعیف کرده است. ماسیِژ وُجتال از آملون کپیتال، یک صندوق مستقر در اروپا که در ایران سرمایه گذاری می کند، می گوید: اقتصاد ایران بیش از نفت است. بازار داخلی آن 83 میلیون نفری است که عمده آن جوانان هستند، تقریباً مشابه ترکیه. طیف وسیعی از صنایع، از کالاهای سفید (لوازم خانگی نظیر یخچال، لباسشویی و ...) و اتومبیل گرفته تا لوازم آرایش و غذای فرآوری شده، در این بازار جریان دارند. تحریم ها تجارت را کاملا خفه نکرده است. همسایگان ایران - به ویژه عراق و افغانستان - فاقد پایگاه صنعتی چون ایران هستند و بنابراین مقدار زیادی از این محصولات را وارد می کنند. همسایگی آن شامل پاکستان ، ترکیه و امارات متحده عربی است.
رامین ربیعی از گروه خدمات اقتصادی شرکت فیروزه (Turquoise Partners) می گوید: یک ریال ضعیف تر به مرور صنایع صادراتی غیرنفتی مانند پتروشیمی ها، فلزات، خدمات مهندسی - و حتی صنعت شکلات و شیرینی را تقویت کرده است.
بازار سهام این تنوع صنعتی را منعکس می کند. صدها سهام در بخش های مختلف وجود دارد. و از آنجا که نفت خام یک تجارت دولتی است، بازار سهام اقتصاد غیرنفتی را بهتر منعکس می کند. سال گذشته بازار به دلیل بهبود درآمد صادرات ، فرایند خوبی را تجربه کرد. مردم نیز توجه کردند. در اینجا یک رسته سرمایه ای وجود داشت که به عنوان یک پرچین* در برابر کاهش ارزش ریال عمل می کرد. امسال صحنه برای ذوب شدن این سرمایه در قالب بازار سهام فراهم شد.
*(پرچین در ادبیات اقتصادی به معنای راهی برای محافظت از دارایی در برابر ضررهای اقتصادی یا سایر شرایط نامطلوب است.)
ویروس کرونا که ایران را سخت تحت تأثیر قرار داد، ماشه را چکاند. صنعت متوقف شد. ارزهای سخت حتی کمیاب شدند. به گفته بن بست که بازار غیررسمی ارز را ردیابی می کند، از ژانویه تا به امروز ریال بیش از نیمی از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است. بانک مرکزی ایران برای کاهش آسیب های اقتصادی، سیستم بانکی را غرق در نقدینگی کرد. تورم تقریباً تا 35٪ افزایش یافت. در نتیجه این رخدادها نقدینگی خیلی زود راه خود را به بازارهای سرمایه از جمله بازار سهام باز کرد. دولت ایران حتی در آوریل مبلغی از طریق یک عرضه اولیه بزرگ درآمد کسب کرد. همانطور که در آمریکا سرمایه گذاران خرده فروشی به بازار سهام سرازیر شدند. آقای ربیعی می گوید تعداد افراد فعال در بازار سهام طی چند ماه از 700 هزار به 5 میلیون نفر رسید.
روایتی مشابه در چین
سایه هایی از آنچه در سال 2015 در چین رخ داد، در اینجا وجود دارد: ترس از کاهش ارزش پول، اقتصاد ضعیف، سرمایه ای که با تشویق دولت در دام هیجان افتاد و خوراک بازار سهام شد، و البته انتها بدی داشت.
اما سهام تنها پرچین شهر در ایران نبود. آقای ربیعی می گوید از زمان اعمال مجدد تحریم های آمریکا قیمت املاک در تهران افزایش یافته است. تقریباً هر نوع پرچین از سکه های طلا گرفته تا اتومبیل های دست دوم، در برابر ریال ضعیف، چند برابر شده است. برخی دیگر به حباب پویای ارزهای سخت در ایران دل بسته اند. ارزهایی که هرچه بالاتر می فرایند، وسوسه تداوم احتکار آن ها بیشتر می شود. کمبود، کمیابی می آورد.
اسفندیار بتمنقلیچ، از گروه بورس و بازار، اندیشکده ای مستقر در لندن ، که بر اقتصاد ایران متمرکز است، می گوید برای دولت ایران، رونق بازار سهام کمترین راه برای جذب نقدینگی مازاد بود. درست است، افرادی که در اوج بازار سهام، سرمایه خود را وارد کردند، اکنون با خسارات سنگینی روبرو شده اند. اما یک حباب بازار سهام به ارزهای سخت، اتومبیل های دست دوم یا دارایی های دیگر نیز ضربه می زند و همه اینها به هزینه های زندگی می افزاید.
البته افراد خوش بین به تجربه چین اشاره می کنند و می گویند چین از آشفتگی خود جان سالم به در برد و ارزش بازارهای سهام آن به اوج جدیدی رسیده است.
منبع: اقتصادنیوز