بیماری شایع بچه ها - مجله 10 از 10

بیماری شایع بچه ها

مصاحبه با دکتر علی اکبر سیاری درباره علل وعواقب یبوست بچه ها

یبوست در بچه ها، مشکل شایعی است که معمولا نگرانی والدین را در پی دارد اما متخصصان اطفال بر این باورند که با دانستن و عمل به بعضی توصیه های تغذیه ای و رفتاری در این زمینه می توان گره از این مشکل شایع گشود. با دکتر علی اکبر سیاری، فوق تخصص بیماری های گوارش بچه ها و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در همین رابطه مصاحبهیی کرده ایم که می خوانید.

آقای دکتر! از کجا بفهمیم که کودک مان دچار یبوست شده؟ یعنی می خواهم بدانم شما به نام یک متخصص، این بیماری بچه ها را چگونه تعریف می کنید؟

ببینید؛ شیرخواران ممکن است به طور طبیعی هر 2 تا 3 روز بدون هیچ مسئله ای دفع مدفوع نرم داشته باشند که در این صورت یبوست تلقی نمی شود اما به طور کلی، هر گاه مدفوع سفت و خشک باشد و دفع آن برای کودک همراه با درد و زور زدن باشد و فواصل دفع بیش از 2 تا 3 روز باشد، می توان گفت که کودک یبوست دارد. بنابراین کاهش نوبت دفع به تنهایی بیانگر یبوست نیست. از طرفی در هفته اول زندگی معمولا نوزاد تا 4 بار در روز ممکن است دفع داشته باشد اما با بزرگ تر شدن به تدریج کاهش می یابد و در 2 سالگی به 2 بار در روز می رسد.

و چه عللی دارد؟

بـیشتر بچه هایی که دچار یبوست می شوند، معمولا مشکل شان دلیل عملکردی دارد؛ یعنی به دلیل یک بیماری به خصوص یا مسائل اعضای گوارشی نیست. اما در موارد کمی هم یبوست بچه ها به خصوص اگر از زمان نوزادی آغاز شده باشد، می تواند به دلیل بیماری های خاص گوارشی و روده ای باشد و نیاز به بررسی های بیشتر بالینی و آزمایشگاهی از طریق پزشک هست.

چه علامت هایی زنگ خطر این بیماری محسوب می شوند؟

اتساع شکم، دفع گاز، وجود خون در مدفوع، تغییر قطر مدفوع، اختلال در وزن گیری و تاخیر رشد و... اینها علامت هایی هستند که در صورت وجود آنها باید کودک را حتما نزد پزشک برد تا دلیل یبوست بررسی شود. در واقع، یبوست اگر در بسیاری موارد دلیل عضوی ندارد اما می تواند نشانه یک بیماری باشد. بیماری های نخاع، بیماری های گوارش، کم کاری تیرویید و... می توانند با علامت یبوست، خود را نشان دهند. البته یکی از نکات مهم برای رد بعضی از بیماری های مهم گوارشی و عصبی در بچه ها دانستن زمان دفع اولین مدفوع دوران نوزادی است. بنابراین یکی از سوالات مهمی که پزشک از والدین می پرسد، زمان اولین دفع در دوران نوزادی است.

ممکن است این مورد را بیشتر توضیح دهید؟

بله؛ در موارد بسیار اندکی به طور مادرزادی انتهای روده فاقد عصب است و به همین سبب روده حرکات کافی را برای عبور مواد دفعی ندارد. در چنین بیمارانی همان دفع اولیه در دوران نوزادی دچار اختلال و تاخیر می شود. این بیماری که هیرشپرونگ نام دارد، نیازمند مداخله و درمان زودهنگام است. زیرا باقی ماندن مواد دفعی و افزایش اندازه مواد دفعی همراه با از دست دادن آب آنها بوده و به بزرگ شدن قطر روده ها و حتی سوراخ شدن روده ها منجر می شود اما به نام یک اصل کلی باید بگویم که هرگاه یبوست همراه با اتساع شکم و دفع نشدن گاز یا نفخ شدید باشد یا با درد حاد شکمی همراه باشد، به نام یک اورژانس پزشکی تلقی می شود و حتما باید به سرعت بررسی شود.

یبوست عملکردی یعنی چه؟

یبوست در بسیاری موارد در بچه ها دلیل های غیرعضوی دارد که در اصطلاح به آن یبوست عملکردی گفته می شود. واقعیت آن است که این نوع یبوست به دلیل مجموعه ای از عوامل رفتاری و رژیم غذایی و حتی روانی به وجود می آید. در این نوع یبوست با وجود پیگیری ها و اقدامات پزشکی، دلیل خاصی مبنی بر نقص یا مسائل جسمانی برای یبوست کودک یافت نمی شود اما نگه داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست در کودک می شود. گاهی یک تغییر رژیم غذایی از شیر مادر به شیر گاو به دلیل تغییر در نسبت پروتئین به کربوهیدرات سبب سفت شدن مدفوع و دفع دردناک می شود. در این حالت، اگرچه مشکل کودک به صورت حاد ایجاد شده و می تواند به سرعت برطرف شود اما امتناع از دفع و نگه داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست به صورت مزمن می شود.

بعضی بچه ها به خصوص با تغییر محیط از دفع خودداری می کنند.

بله؛ گاهی رفتن به مسافرت، تغییر مدرسه یا محل اجابت مزاج ناخوشایند موجب می شود که بچه ها از دفع خودداری کنند. در عین حال به تعویق انداختن دفع به دلیل بازیگوشی های بچه هاه حتی می تواند سبب ایجاد یبوست شود. در بسیاری موارد استرس هایی که پدران و مادران بر کودک وارد می کنند هم در این مساله بی تاثیر نیست. به خصوص در فرزندان مادران شاغل دوری طولانی مدت از مادر و نداشتن احساس آرامش و راحتی از سوی کودک می تواند سبب اختلال دفع در کودک شود. حتی آموزش های غلط و نامناسب مادر و پدر برای از پوشک گرفتن کودک در بسیاری از موارد نقطه آغازگر یبوست است که کم کم دچار سیکل معیوب شده و به سمت مزمن شدن پیش می رود.

یبوست چه عوارضی دارد؟

یبوست در اغلب موارد دلیل های ساده ای دارد و با آنکه به راحتی می تواند برطرف شود، رو به مزمن شدن می رود و می تواند سبب ایجاد عوارضی شود. یکی از مهم ترین عوارض ناشی از یبوست، بزرگ شدن قطر روده هاست که سبب احتباس بیشتر مدفوع و کاهش حرکات دفعی روده ها می شود. حتی گاهی در موارد نادر سبب سوراخ شدن روده می شود. یکی دیگر از عوارض شایع یبوست مزمن، بی اختیاری دفع مدفوع است که با آلوده شدن لباس زیر می تواند سبب جلب توجه والدین شود. از عوارض دیگر یبوست به خصوص در دختر بچه ها، عفونت های مکرر دستگاه ادراری است که با درمان یبوست بهبود می یابد. افزایش فاصله دفع هم اغلب به بی اشتهایی، استفراغ و نفخ زیاد هم منجر می شود که در بچه ها با سنین کمتر بی قراری و تحریک پذیری و کم شدن اشتها را در پی دارد.

بچه ها مبلا به یبوست منع غذایی خاصی دارند؟

محققان طب بچه ها معتقدند یبوست در شیرمادرخواران نسبت به شیرخشک خواران کمتر اتفاق می افتد، اگرچه به دلیل جذب کامل شیر مادر دفعات دفع در شیر مادر خواران کمتر است. ادامه تغذیه انحصاری شیرخوار با شـیر مادر و مراجعه به پزشک در این مورد لازم است زیرا یبوست مزمن در این سنین به بررسی ها و مداخله های پزشکی نیاز دارد. با گذشتن سن کودک از مرز 6 ماهگی و آغاز تغذیه کمکی اندازه ابتلا به یبوست هم بیشتر می شود. در موارد زیادی عدم تحمل پروتئین شیر گاو می تواند سبب بروز یبوست شود که در این موارد هم لازم است مادران به صورت حاد و در فاصله زمانی کوتاهی شیر گاو را به اندازه زیاد وارد رژیم غذایی کودک خود نکنند و از روزانه حدود چند سی سی آغاز کنند. در عین حال، مصرف کافی آب و مایعات و سبزیجات پرفیبر و ملین مانند انجیر،آلو، زردآلو و سایر میوه ها و سبزی های تازه سبب نرم شدن مدفوع می شود. علاوه بر آن، سبوس موجود در نان های سبوس دار و غلات هم یک منبع خوب برای تامین فیبر غذایی است.

چه توصیه ای به والدین دارید؟

بیشتر موارد یبوست در بچه ها با تغذیه صحیح کودک و توجه به مسایل روحی و روانی وی قابل درمان است. این بچه ها اغلب به دلایل مختلفی هنگام اجابت مزاج مدفوع خود را نگه می دارند و دفع را به تعویق می اندازند که به این ترتیب، مدفوع آب بیشتری از دست می دهد، سفت و خشک می شود و ممکن است دفع آن با سختی و درد همراه شده و باعث نگه داشتن بیشتر مدفوع و تسلط کودک بشود. این سیکل معیوب می تواند مثلا در پی یک شقاق مقعد که سبب دفع دردناک می شود، ایجاد شود. مهم ترین اصل در پیشگیری از یبوست مزمن، برطرف کردن آن دلیل است. اضطراب و عجله برای دفع از دلیل های رایج یبوست است. این مساله به خصوص در سنین آموزش رفتن به توالت و اجابت مزاج اهمیت بیشتری دارد و ایجاد یک الگوی منظم برای دفع در کودک می تواند این مساله را تا حد زیادی حل نماید. والدین می توانند با یک برنامه منظم پس از صرف صبحانه و شام برای تخلیه روده کودک 5 تا 10 دقیقه کودک را مجاب به نشستن در توالت کنند. چنین برنامه منظمی به تدریج الگوی دفعی کودک را تنظیم می کند. تاکید می کنم که مصرف داروهای ملین حتما باید با تجویز پزشک باشد اما قطع این داروها هم بدون نظر پزشک و پس از گرفتن پاسخ اولیه از خطاهای شایع والدین است که سبب بازگشت یبوست می شود.

منبع: www.salamat.com

منبع: راسخون