فرونشست زمین، فاجعه خاموش قرن - مجله 10 از 10

به گزارش خبرنگاران، ابوالقاسم حسین پور در یادداشتی ضمن اشاره به اینکه فرونشست زمین یکی از خطرناک ترین ترین مخاطرات طبیعی قرن اخیر است که به دلیل تخلیه آبخوان های زیرزمینی به صورت خاموش، حیات طبیعی، مالی و اجتماعی ایران را در ابعاد گسترده در معرض تهدید جدی قرار داده، تصریح نموده است که کارشناسان پدیده شوم فرونشست زمین را فاجعه خاموش قرن می خوانند.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان داری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه یادداشت خود آورده است: توسعه نامناسب و عدم تبعیت آن از اصول آمایش سرزمین که منجر به فشار بیش از حد بر منابع آب در پهنه سرزمین خشک و نیمه خشک ایران شده است، اصلی ترین علت فاجعه فرونشست است. برداشت بیش از ظرفیت از آبخوان های زیرزمینی طی دهه های اخیر سبب شده است که از مجموع 609 دشت دارای آبخوان که محل استقرار مراکز جمعیتی و تولیدی مهم کشور است 410 دشت با بیلان منفی، کسری مخزن و افت فاحش سطح ایستابی روبه رو شوند.

بر اساس یادداشت این کارشناس حوزه آبخیزداری، بهره برداری نامناسب شرایط دشواری را در 67 درصد از آبخوان های کشور به وجود آورده و باعث شده است که این آبخوان ها به عنوان آبخوان های ممنوعه و بحرانی با نرخ های فرونشست بیش از 35 سانتیمتر معرفی شوند.

حسین پور در ادامه تاکید نموده است که پیامد اقدامات مغایر با قوانین طبیعت جز نابودی منابع ارزشمند، ناپایداری تولیدات کشاورزی، تهدید امنیت غذایی، خالی از سکنه شدن بخش های وسیعی از فلات ایران و به هم خوردن تعادل هیدرولوژیک حوضه های آبخیز چیزی به دنبال ندارد و شاید کمتر فاجعه ای در این حد گسترده حیات طبیعی، مالی و اجتماعی ما را در مخاطره قرار دهد.

وی همچنین در یادداشت خود عنوان نموده است که خشک شدن چاه ها، چشمه ها و قنات ها، بدون آب ماندن بسیاری از روستاها و شهرها، خشک شدن اراضی کشاورزی و از بین رفتن ظرفیت ذخیره آب در آبخوان ها از آثار حتمی تداوم تخلیه آبخوان ها و تشدید فرونشست زمین است که در نهایت به بیابان زایی ختم می گردد. از این رو در شرایط کنونی حاکم بر سرزمین ایران و طبیعت آن، تخلیه آبخوان ها و فرونشست زمین بارزترین مصداق تخریب سرزمین است؛ تخریبی که بی سر و صدا و خاموش در حال تبدیل شدن به فاجعه قرن است.

این کارشناس حوزه آبخیزداری راه حل موثر در مهار فرونشست زمین را آبخوان داری معرفی و تصریح نموده است: احتیاج است که تمامی اقداماتی که در کنترل و مهار این پدیده شوم تاثیرگذارند، مورد توجه قرار گیرد. برای مثال مسدود کردن چاه های غیرمجاز، کنترل اضافه برداشت از آبخوان ها، نصب کنتورهای هوشمند و تشدید نظارت ها و مدیریت مصرف و ارتقای بهره وری آب ازجمله این اقدامات است اما در این میان آبخیزداری و به ویژه آبخوانداری با رسالت ذاتی نفوذ باران و سیلاب به درون زمین، نقش موثری را در مهار فرایند تشدید فاجعه فرونشست زمین ایفا می نماید.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان داری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه آورده است که بر اساس ارزیابی های اجرا شده هر هکتار آبخیزداری 530 مترمکعب و هر هکتار آبخوان داری به طور متوسط بیش از 1000 مترمکعب آب را در سال به زمین نفوذ می دهد و موجب تقویت ذخیره آب سبز در خاک و آب آبی در آبخوان چاه ها، چشمه ها و قنوات می گردد.

حسین پور در انتها یادداشت خود تاکید نموده است: اقدامات آبخیزداری و آبخوان داری با حفظ و پایداری آب در چرخه طبیعت، کوششی هماهنگ را در جهت کنترل تبعات تخلیه آبخوان ها و مهار فرونشست زمین دنبال می نمایند. بدون تردید آبخوان داری، بخشی از راه حل حل مسئله فرونشست زمین است و شاید این آخرین فرصت ما برای نجات آبخوان ها باشد. امید است که این مهم در قانون بودجه سال 1400 و برنامه هفتم توسعه در مهار فاجعه خاموش قرن بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.