خاتمهِ آثار بازمانده از تعیین البکاء چه شد؟ - مجله 10 از 10

به گزارش خبرنگاران، هاشم فیاض که از معدود کسانی بود که نسبت به مجالس تعزیه خوانی، گوشه های آوازی و وسایل تعزیه شناختی کامل و همچنین مجموعه قابل توجهی از نسخ تعزیه را هم که به گفته کارشناسان این حوزه معتبر بودند در اختیار داشت، به او لقب معین البکاء داده گردیده بود. او که در سال 1383 و در سن 87 سالگی درگذشت، وصیت نموده بود تا نسخ مجالس تعزیه اش که برخی از آن ها نوشته خودش بود، به چاپ برسد اما تاکنون که حدود 14 سال از فوت این هنرمند می گذرد، نه اثری به چاپ رسیده و نه معین است که چه بر سر مجموعه ابزار و وسایل تعزیه ای که آن ها را جمع آوری نموده بود، آمده است.

لیلا تقیان ـ پژوهشگر تئاتر و تعزیه ـ که هاشم فیاض وصیت نموده بود تا او به همراه داود فتحعلی بیگی آثارش را چاپ نمایند، در گفت وگویی با خبرنگاران با انتقاد بر اینکه بعد از گذشت این همه سال و همچنین قول هایی که داده می گردد، هیچ اقدامی برای تعزیه صورت نگرفته است، بیان نمود: قرار بود موزه ای برای تعزیه درست گردد، اما نشد! حتی اخیرا آقای مسجدجامعی هم وعده داده بودند که این موضوع را پیگیری می نمایند اما هنوز هیچ خبری نیست؛ یعنی گروه های نمایشی مانند سابق، خودشان وسایل شان را فراهم می نمایند. بنابراین تاکنون هیچ مکانی برای جمع آوری این ابزار پیش بینی نگردیده است.

او ادامه داد: معین البکاء سمتی است در گروه های تعزیه خوانی و کارش مانند کارگردان یک فیلم است، بنابراین هر گروه تعزیه یک معین البکاء دارد. آقای هاشم فیاض که یکی از بهترین معین البکاءها بود، در آخر عمرش یک وصیت نامه برای من و آقای فتحعلی بیگی خطاب به خانواده اش نوشت که آن ها نسخه های تعزیه را به ما بدهند و ما موظف به چاپ آن ها باشیم، اما هیچ چیزی به ما داده نشد، حتی یک نسخه! بر همین اساس هرآنچه که تاکنون از آثار آقای فیاض چاپ نموده ایم، همان هایی است که قبلا خودش به ما داده و ما هم امکاناتش را فراهم کردیم تا چاپ شوند؛ وگرنه بعد از فوت این هنرمند هیچ چیزی به ما داده نشد.

این پژوهشگر اضافه نمود: معین البکاء یک صندوقچه بزرگ در خانه داشت که این نسخه ها را از آن در می آورد و برایمان می خواند که بیشترشان را هم از حفظ بود، ولی اکنون نمی دانم فرزندانش با آن ها چه نموده اند. ما پیگیری هم کردیم اما باز هم به نتیجه مطلوبی نرسیدیم. شاید آن ها می خواستند که این نسخه ها را به قیمت بالاتری بفروشند و ما نه آن پول را داشتیم و نه اصلا به ما پیشنهاد دادند که شما بیایید و آن ها را بخرید. به احتمال زیاد تعدادی از این یادگاری های قدیمی را به برخی فروخته اند و تعدادی را هم نگه داشتند که در زمانی بهتر و با قیمت بالاتر به فروش برسانند.

تقیان با اشاره به اینکه باید این نسخه ها توسط دولت خریداری می شد، گفت: ما مکررا به دولت پیشنهاد کردیم که بیایید این نسخه ها را بخرید زیرا این نسخه ها سند مهمی هستند و یک مکان موزه ای هم درست کنید تا این ابزار و وسایل در آنجا گردآوری گردد، زیرا این ها اکثرا نسخه هایی هستند که هاشم فیاض خودش نوشته بود. البته اینکه چه کسی هر کدام از این نسخه ها را نوشته، معین نیست چون شاعران و نویسندگان، این مجالس را برای امام حسین(ع) می نویسند، هیچ گاه نامشان را ثبت نمی نمایند.

وی در سرانجام یادآور شد: آقای فیاض صندوقی پر از نسخ قدیمی تعزیه در خانه داشت و با وجود آنکه ما اینها را نشمرده ایم اما به نظر می رسید به 200 نسخه برسد، این در حالی است که تاکنون شاید نزدیک به 40 اثر از این تعداد منتشر گردیده است. با وجود پیگیری ها هنوز کاری بعد از این همه سال برای تجمیع و نگهداری این یادگاری ها انجام نگردیده است و از زمانی که پسرهای این هنرمند که خودشان هم در گروه های تعزیه فعالیت دارند، ابزارها را فروختند و از خانه پیشین شان رفتند، حتی ارتباط آقای فتحعلی بیگی هم با آن ها قطع شد، بنابراین نمی دانیم چه بلایی بر سر این نسخه ها یا ابزارها آمده، فقط می دانم اسباب و ابزارش را به صورت تکه تکه و جدا از هم فروخته اند و هر کسی آمده قسمتی از آن را خریده است، به همین دلیل امکان خریدن آن ها و گردآوری مجددشان هم کار بسیار مسئله ای است.

در این باره داود فتحعلی بیگی ـ نویسنده، پژوهشگر، مدرس و کارگردان تئاتر ـ هم در گفت وگویی با خبرنگاران درباره آخرین وضعیت یادگاری هایی که از هاشم فیاض به جا مانده است، بیان نمود: نسخه های تعزیه این هنرمند دست پسرش است و وسایلش هم فروخته گردیده. طبیعتا چاپ این نسخه ها هم بودجه می خواهد و باید کسی سرمایه گذاری کند تا بتوان آن ها را چاپ کرد. مساله اصلی این است که اگر الان هم نسخه ها به دست من برسد، سرمایه ای وجود ندارد تا بتوانیم آن ها را چاپ کنیم. حتی اکنون من به گنجینه 500 مجلسی هم دسترسی دارم. شما بودجه آن را پیدا کنید، ما این ها را چاپ می کنیم!

او اضافه نمود: نسخه های قدیمی تعزیه هاشم فیاض اکنون دست یکی از پسرانش است، اما نکته اینجاست این نسخه های قدیمی تعزیه فقط دست این هنرمند نیست، بلکه در آرشیوهای خصوصی از این نسخه ها زیاد پیدا می گردد و منحصر به یک نفر نیست، مهم این است هیچ نهادی متولی این امر نگردیده تا سرمایه گذاری کند و این نسخه ها چاپ گردد و هرچقدر هم که ایراد داشته باشند، چون به عنوان یک سند نمایش آیینی به حساب می آیند، باید ثبت شوند زیرا می توانند برای آنالیز و پژوهش های مختلف قابل استفاده باشند. تعدادی از این نسخه ها هم وقتی در اختیار مردم باشد، قابلیت اجرا پیدا می نمایند.

وی با تاکید بر اینکه من در هر دولتی که آمده این حرف ها را زده ام اما کسی به آن توجهی ننموده است، گفت: سازمان میراث فرهنگی پیگیری هایی کرد که تعزیه ثبت جهانی گردد اما بعد هیچ اتفاقی نیفتاد. سازمان اوقاف هم تعدادی بودجه موقوفه برای تعزیه دارد یعنی وقف نماینده، آن را برای تعزیه خوانی وقف نموده است. تعزیه برای اکثر مسئولان در تمام دوره هایی که من به یاد دارم مورد توجه نبوده و فقط برای مردم مهم بوده و اگر همین مردم هم حمایت نمی کردند تعزیه از بین می رفت.

فتحعلی بیگی که دبیری جشنواره نمایش های آیینی سنتی را هم برعهده داشته است، در سرانجام گفت: تعزیه یک نهاد یا تشکیلات موثقی تحت عنوان مرکز حفظ و اشاعه نمایش های آیینی می خواهد که توضیح و وظایف معینی داشته تا در زمینه پژوهش، آموزش و نمایش فعالیت داشته باشد. دولت ها باید در این زمینه اقدام نمایند و ما از جمله کسانی هستیم که به خاطر علاقه در حال اجرا چنین کارهایی هستیم و از نظر سازمانی وظیفه ای نداشته ام. چاپ کردن نسخه تعزیه که سودی ندارد و ما فقط می توانیم سالی یک بار در خلال جشنواره آیینی سنتی یک یا دو دفتر تعزیه چاپ می کنیم.