چرا خواب هایمان را به یاد نمی آوریم؟ - مجله 10 از 10

در دو سوم دیگر زندگی یعنی زمانی که ما بیداریم، فراموش کردن اتفاقی که به تازگی افتاده است آن هم به این سرعت، قطعا کار ما را به مطب دکتر می کشاند. اما در خصوص خواب ها فراموش کردن و به یاد نیاوردن حتی بعد از یک دقیقه به نظر اتفاق طبیعی می آید. اما چرا؟

ما گرایش زیادی به فراموش کردن سریع خواب ها داریم. کسانی که کمتر اعلام می نمایند که خواب دید ه اند، درواقع کسانی هستند که راحت تر خواب خود را فراوش می نمایند. شاید باورش سخت باشد که ما حتی وقتی یادمان نمی آید که خوابی دیده ایم هم در حال خواب تماشا بوده ایم، اما تحقیقات تعیینا نشان می دهد افرادی که حتی یک خواب هم در طول سال ها یا حتی تمام زندگی خود تعریف ننموده اند (چراکه هیچوقت چیزی به یاد نمی آوردند) هم درحال خواب تماشا بوده اند. همین افراد هنگامی که در موقعیت مناسب از خواب بیدار شوند می توانند خواب خود را به یاد بیاورند. درحالی که علت این موضوع هنوز کاملا تعیین نشده، محققان نتایجی از آنالیز مغز ما هنگام خواب به دست آوده اند که شاید علت این فراموشی عجیب و غریب ما را شرح دهد.

شما بیدارید ولی هیپوکامپوس نه!

وقتی که ما به خواب می رویم، تمام قسمت های مغز ما به طور همزمان به خواب نمی روند. بر اساس تحقیقاتی که در سال 2011 منتشر شد، محققان آخرین قسمتی از مغز که به خواب می رود را پیدا کردند و آن قسمت هیپوکامپوس (Hippocampus) است. عضوی منحنی شکل که در هر دو نیمکره مغز قرار گرفته و نقش بسیار مهمی در جابه جایی اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت دارد.

همانطور که قسمت هیپوکامپوس آخرین قسمتی از مغز است که به خواب می رود، می تواند آخرین قسمتی هم باشد که بیدار می شود. پس می توان این نتیجه را گرفت که وقتی شما هنگام خواب تماشا بیدار می شوید، تصویری که در خواب دیده اید در حافظه کوتاه مدت شما قرار گرفته است، اما به علت این که هیپوکامپوس کاملا بیدار نشده مغز شما نمی تواند این حافظه را ثبت کند.

همانطور که این موضوع شرح می دهد که چرا خاطراتی که از خواب تماشا داریم انقدر زودگذر هستند، به این معنی نیست که هیپوکامپوس شما در طول شب غیرفعال است. درواقع این بخش از مغز در طول خواب کاملا فعال و درحال طبقه بندی و نگهداری خاطرات و داده های موجود است تا جای آن ها را در حافظه محکم کند؛ به جای آن که اطلاعات تجربه های تازهی که ما در خواب تجربه می کنیم را دریافت و ذخیره کند. داده ها نشان می دهد که در بعضی از مراحل خواب، هیپوکامپوس در حال ارسال اطلاعات به قسمت کورتکس (Cortex) مغز است، اما از آن اطلاعاتی دریافت نمی نماید. محققان گفتند که این ارتباط یک طرفه به هیپوکامپوس اجازه می دهد که اطلاعات حافظه درازمدت را برای ذخیره سازی به کورتکس مغز بفرستد اما اطلاعات تازه به وسیله آن ثبت نمی شوند.

هنگام بیدار شدن، مغز برای آغاز به کار قابلیت رمزگذاری حافظه به حداقل 2 دقیقه زمان نیاز دارد. در سال 2017 تحقیقی منتشر شد که در آن محققین الگوی خواب 18 نفر در فرانسه را آنالیز نموده بودند. این افراد اعلام نموده بودند که تقریبا تمام خواب هایی که هر روز می بینند را به یاد می آورند. در کنار آن هم الگوی خواب 18 نفری که اعلام نموده بودند به ندرت خواب های خود را به یادمی آوردند نیز آنالیز کردند. محققین دریافتند که کسانی که خواب های خود را به یاد می آوردند در طول شب بیش تر از خواب بیدار می شوند و این بیدار شدن های در طول شب به طور میانگین حدود 2 دقیقه طول می کشند. در صورتی که افرادی که کمتر خواب خود را به یاد می آوردند کمتر از خواب بیدار می شوند و بیدار شدن شان به طور میانگین بیش از یک دقیقه طول نمی کشد.

تاثیر مواد شیمیایی عصبی

کمبود توانایی ما در کدگذاری خاطرات تازه در حین خواب، بعلاوه به اندازه تغییرات در دو پیغام رسان عصبی مرتبط است؛ Acetylcholine و Noradrenaline که تعیینا نقش مهمی در حفظ خاطرات دارند. وقتی که ما به خواب می رویم این دو پیغام رسان دچار افت می شوند. سپس یک اتفاق عجیب رخ می دهد و ما وارد مرحله تکرار حرکت چشم ها در خواب می شویم (rapid eye movement یا REM)؛ مرحله ای که بیشتر خوا ب های واضح خود را می بینیم. در این مرحله فعالیت Acetylcholine به اندازه فعالیت آن در بیداری بر می شود. دانشمندان همچنان بر روی این پازل مشغول کار هستند اما بعضی از حدس ها بر این است که این فعالیت های شیمیایی می تواند علتی برای فراموش کردن خواب هایی که می بینیم باشد.

بعضی از خواب ها قابلیت ثبت شدن در حافظه را ندارند

پروفسور ارنست هارتمن که روی رویاها و خواب ها تحقیق می نماید می گوید: آیا یادتان می آید که امروز صبح هنگام مسواک به چه چیزی فکر می کردید؟ فکر ما مدام در حال پرسه زنی است، اما ما بیشتر آن فکرها را به عنوان اطلاعات غیر ضروری دور می اندازیم. خواب های ما خصوصا خواب های روزمره و معمولی، می توانند دقیقا مثل فکرها و زمزمه های فکری ما در طول روز باشند و به وسیله مغز به عنوان اطلاعات غیرضروری شناخته شوند.

اما خواب هایی که واضح تر، احساسی تر و مربوط تر هستند به نظر بیشتر به یاد آورده می شوند. شاید چون بیشتر ما را تحریک به بیدار شدن می نمایند. بعلاوه نوع طبقه بندی داستانی آن ها هم در ذخیره سازی ساده ترشان نقش دارد.

به گفته محققین، اگر برای به یاد آوردن خوا ب های خود مصمم هستید، چند ترفند برای این کار وجود دارد؛

• نوشیدن آب قبل از خواب به علت این که شما را در نیمه شب برای به دستشویی رفتن بیدار می نماید، راهکار موثری است چون این بیدار شدن های در طول شب همراه با به یادآوردن خوابی است که می دیدیم.
• وقتی به تخت خواب رفتید مرتبا با خود تکرار کنید که می خواهید خواب هایی که می بینید را به یاد بیاورید، این کار می تواند شانس به یاد آوردن خواب را زیاد کند.
• به محض بیدار شدن سعی کنید خوابی که می دیدید را ادامه دهید، چشمان خود را ببندید و صحنه ای را که در خواب دیدید در فکر خود تکرار کنید تا زمانی که هیپوکامپوس شما فعال شود و این خواب را به عنوان یک خاطره در حافظه ثبت کند.

منبع: Live Science