محصول علم جدید منجر به آرامش بشری نشده است - مجله 10 از 10

به گزارش گروه دانشگاه خبرنگارانف سعید رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در آیین افتتاحیه پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، با اشاره به نظر جان استوارت هال که منطق هویت انسان جدید، منطق خواب نا آرام است گفت: در واقع این خواب نآرام بخاطر نا آرامی هویت انسان است. هویت محصول فرآیندی ارتباطی است که هم شامل ارتباط درونی است و هم ارتباط بیرونی. وقتی انسان در ارتباط با خود دچار اختلال می گردد، در ارتباط بیرونی هم با یک ناآرامی و آشفتگی نهادینه روبرو خواهد شد و البته همه این ناآرامی ها محصول اختلال در ارتباط انسان با خداست که بیدار آشفته خلق می نماید و هم خواب ناآرام بوجود می آورد.

وی ادامه داد: وقتی از علوم انسانی اسلامی صحبت می کنیم، در واقع در دو ساحت هستی شناسی و کاربرد های علمی سخن می گوییم. قید اسلامی بودن برای علوم به معنا عام و علوم انسانی به معنای خاص، از چگونگی مداخله ارزش های اسلامی در فهم هستی و بکارگیری های دانش در راستا عملکرد علم و دانش سخن می گوییم. گروهی از مخالفین دخالت دین و ارزش های دینی در فهم و هستی شناسی را بر نمی تابند و بر این باورند که واقعیت واقعیت است و دخالت دادن ارزش های دینی موجب یکجانبه نگری در هستی شناسی می گردد و بر این معنا تاکید می نمایند که هستی شناسی در همه ابعاد و رشته ها یک دانش مشترک بشری است که تفاوتی نگرشی بر آن حاکم نیست.

به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با همین استدلال عملکرد های علم را در قالب رشته های مختلف تابع همین قاعده می دانند. گروه دیگری از مخالفین اهل تفکیک بین این دو ساخت هستند و در حوزه عملکرد، زیست بوم فرهنگی و نظام های ارزش را دخالت می دهند. موافقین علوم انسانی اسلامی، در واقع هستی را مخلوق خدای متعال می دانند و فهم قاعده ها را هم در هستی شناسی و هم در راهبرد های اساسی عملکرد دانش نیازمند معرفت اسلامی می دانند. در واقع علم نافع را علم برخواسته از معرفت الهی و اسلامی می دانند.

عاملی با اشاره به دوره طلایی دنیا اسلام گفت: دوران طلایی تمدن اسلامی مربوط به قرون 8 تا 13 میلادی است که می توان آنرا با مشخصه وحدت علمی و توحیدگرایی در علم متمایز کرد. این پارادایم جدید در علم، نه تن ها نسبت به دستاورد های علوم طبیعی و مهندسی خارج از حوزه تمدن اسلامی بی تفاوت نبوده است، بلکه به دلیل قدرت تمدنی موجود در اندیشه اسلامی، یافته های حاصل از تحقیقات اجرا شده در نظریه های دیگر را ضمن جذب، در قالب نظام اندیشه ای خود بازتولید می نموده است.

وی ادامه داد: در این دوره، عموم دانشمندان مسلمان در چندین حوزه علمی متفاوت تخصص داشتند. این افراد که از آن ها با نام بحرالعلوم یا حکیم نام برده شده است، هم در علوم مادی و فیزیکی و هم علوم دینی و متافیزیکی، نتایج تحقیقاتی ارزشمندی به جای گذاشته اند. بعنوان نمونه در میان اندیشمند قائل به وحدت علوم و توحید در علوم می توان از ابوریحان بیرونی، ابویوسف کندی، ابن سینا، شریف ادریسی، ابن رشد، جلال الدین سیوطی، جابر بن حیان، عباس ابن فرناس، ابن هیثم، ابن نفیس، محمد بن موسی خوارزمی، علی بن حسین مسعودی، مقدسی، بدیع الزمان جزری فخر رازی، محمد بن جریر طبری و خواجه نصیر طوسی را نام برد.

وی با نقد استیلای علوم تجربی در دورانی از تطور تاریخ گفت: علوم تجربی پیوستاری از دوران روشنگری غرب است که در آن صرفاً به کمیت توجه شده بازنمایی آن به میزانی از تبدیل حقایق هستی به کمیت بوده است. ایشان تاکید نمود که علوم تجربی نتایج و ثمرات بسیار زیادی داشته، ولی در عین حال ضعف های جدی داشته و دارد.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: علوم تجربی در بنیان خودش ابطال پذیری (Falsification) را به عنوان یک اصل مورد توجه قرار داده است و بر مبنای آن هیچ یافته علم قطعی در علوم تجربی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه توسعه علوم پزشکی، مهندسی و بسیاری از علوم در پرتو علوم تجربی انجام شده است تأکید کرد: علوم تجربی با ابطال پذیری خود اختلال فهمی به همراه دارد که هر نظریه ای در آن می تواند در برهه ای دیگر رد و ابطال گردد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: به دلیل خطا ها و عدم قطعیتی که در علوم تجربی به وجود آمده است، امروز گروهی از دانشمندان به سمت نگرش و پاردایم جدیدی به نام شبیه سازی هستی (Bio mimetic) حرکت نموده اند و بر این باورند که در هستی قواعدی وجود دارد که دستیابی به آن قواعد خطاپذیری در علوم تجربی را جبران می نماید و ما را به سمت قطعیت در علم سوق می دهد.

وی اضافه نمود: شبیه سازی هستی هرچند به خالق هستی توجه پیدا نکرد، اما به هر حال به مخلوق آن که همان فیزیک هستی (طبیعت) است توجه نموده است.

عاملی ادامه داد: به موازات دنبال کردن حقیقت هستی، دوره توجه به دانش یکپارچه (Integrative knowledge) به وجود آمد و از دهه 80 میلادی بسیاری از دانش ها ازآن تأثیر پذیرفتند.

وی تأکید کرد: نگاه دانش یکپارچه بازگشت به همان مبحث حکمت در زمان علوم اسلامی است که در آن دوران، یک حکیم دانش های مختلفی از نجوم، پزشکی، ریاضیات و ... را می آموخت و کوشش می کرد خود را به جامعیت دانشی نزدیک کند.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با تأکید بر قابلیت های دانش یکپارچه و توجه به علوم میان رشته ای، چند رشته ای و فرا رشته ای گفت: علوم به هم متصل هستند و دیسیپلین ها و رشته ها اگر چه تمرکز رشته ای در یک تخصص خاص را به همراه دارند، اما در عین حال به نوعی کوری معرفتی و تک نگاری اندیشه ای گرفتار می شوند، لذا امروزه توجه به علوم میان رشته ای از دل همین ضعف مطرح شده است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تلفیق علوم در دنیای امروز و توجه به علوم میان رشته ای گفت: ترکیب های امروزی در علوم مانند مهندسی اجتماعی، اقتصاد سیاسی، اقتصاد فرهنگ، مهندسی پزشکی و ... همگی محصول ناتوانی است که در حوزه های رشته ای وجود داشته است.

وی با تأکید به قابلیت های فضای مجازی که امکان تلفیق گسترده تر علوم را به وجود آورده است گفت: به وجود آمدن دنیا مجازی عرصه دوگانه ای را فراهم نموده و دنیا دومی را به وجود آورده است که ماهیت آن به لحاظ عملکردی با دنیا اول که دنیای فیزیکی، شیئی، مکان مبنا و جغرافیا محور است متفاوت است و در واقع بعضی محدودیت های دنیا اول را رفع نموده است.

عاملی ادامه داد: در دنیا مجازی که عرصه تبدیل آنالوگ به دیجیتال است فضای عددی (Numerical) را فراهم نموده و تبدیل امر شیئی به امر رقومی دامنه گسترده ای را برای عینیت بخشیدن به ذهنیت را با عملکرد واقعی فراهم آورده است.

وی اضافه نمود: عرصه فضای مجازی توانسته است دنیا خیالی موجود در ذهن را تبدیل به دنیا واقعی و محسوس نموده به دنبال آن مبنای نوآوری های با گسترده کوانتومی را ایجاد نموده است.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: عرصه فضای مجازی بهره وری متمایل به بی نهایت را به همراه آورده که در آن داده هر اندازه که باشد، ستاده متمایل به بی نهایت را رقم می زند.

وی با اشاره به آرای دانشمند اروپایی (فینبرگ) که نوآوری را قانون می داند گفت: نوآوری ها در دنیا عرصه بزرگتری را به وجود آورده اند و از بسیاری از محدودیت های دنیا اول مبرا هستند.

هستی، دارای نظام رمزی است که ما را به علم یکپارچه اسلامی راهنمایی می نماید

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر این نکته که دنیا طبیعت، ذات اصلی دنیا موجود است و دنیا دوم اثر همین ذات است که تحقق پیدا نموده است، گفت: علوم انسانی اسلامی باید به مجموعه قوانین هستی توجه داشته باشد و هستی دارای نظام رمزی است که رمزگشایی آن می تواند ما را به علم یکپارچه اسلامی راهنمایی کند.

وی تأکید کرد: هم در فهم هستی و هم در راستا دادن به انسان نیازمند قوانین و قواعد الهی و اسلامی هستیم و باید توجه داشت که اختلالات موجود در دنیا بشری، نتیجه از بین رفتن تعادل علم است؛ و علوم اسلامی اعم از علوم انسانی اسلامی و علوم طبیعی اسلامی، ظرفیت نگاه واقعی تر و نگاه حقیقی به هستی و راستا زندگی را فراهم می نماید.