خانه بروجردی های کاشان؛ نمادی از عشق دوران قاجار - مجله 10 از 10

حاج آقا حسن بروجردی برای فرزندش سیدمهدی از دختر حاج سیدجعفر طباطبایی خواستگاری می نماید. پدر دختر که از بزرگ ترین تاجران کاشان و صاحب عمارت معروف خانه طباطبایی ها بود اعلام می نماید درصورتی به این وصلت رضایت می دهد که داماد خانه ای هم تراز با خانه پدری عروس داشته باشد.

حاج آقا حسن بروجردی و پسرش هم شرط ازدواج را قبول می نمایند و تنها بعد از چند روز، در محله سلطان امیراحمد و در نزدیکی خانه پدری عروس فرایند ساخت و ساز خانه ای به زیبایی خانه طباطبایی ها را شروع می نمایند. از علی مریمی کاشانی، صنیع الملک و کمال الملک می خواهند تا هنر بی نظیر خود را به کارگیرند و زیباترین عمارت را برای ورود تازه عروس مهیا نمایند. غافل از اینکه ساخت باشکوه ترین خانه قجری زمان بسیاری می طلبد و این عمارت فوق العاده به این زودی ها آماده سکونت نیست. ازدواج سر می گیرد و باتوجه به آماده نبودن منزل داماد و بعلاوه عظمت عمارت طباطبایی ها، سیدمهدی و همسرش در یکی از سالن های همین خانه سکونت می نمایند.

روزها، ماه ها و سال ها می گذرد اما طراحی و ساخت عمارت بروجردی ها به اتمام نمی رسد. بعد از گذشت هفت سال زندگی در منزل طباطبایی ها، سیدمهدی تصمیم می گیرد که به همراه خانواده در بخشی از عمارت خود که ساخت آن به اتمام رسیده، نقل مکان کند تا شاید به این شکل فرایند طراحی و ساخت بنا سرعت بگیرد.

تعداد بناها و کارگران را افزایش می دهد غافل از اینکه زیباترین عمارت کاشان قرار نیست به این زودی ها تکمیل شود.

درنهایت بعد از گذشت 18 سال از زندگی عروس و داماد، ساخت عمارت بروجردی ها به اتمام می رسد. عمارتی که با گذشت بیش از 100 سال از ساخت آن، امروزه به عنوان شاهکار معماری ایرانی و اسلامی از آن یاد می شود. بنایی که بزرگانی چون علی مریمی کاشانی، صنیع الملک و کمال الملک حدود دو دهه از عمر خود را صرف طراحی و ساخت آن کردند و بدون شک نبوغ و خلاقیت شگرف خود را در جای جای این عمارت به یادگار گذاشته اند.

خانه بروجردی ها، معروف ترین و مهم ترین خانه تاریخی ایران و یکی از برترین جاذبه های گردشگری کاشان است و به عنوان نماد معماری سنتی ایرانی از آن یاد می شود. در این مقاله به طورکامل به آنالیز ویژگی های فوق العاده و بی نظیر خانه بروجردی های کاشان می پردازیم.

رزرو بلیط، تور و هتل در خبرنگاران

قدمت خانه بروجردی ها

خانه بروجردی ها به عنوان یکی از زیباترین بناهای باقیمانده از دوره قاجار شناخته می شود و در سال 1292 به وسیله سیدحسن نطنزی (بروجردی)، یکی از بازرگانان نطنزی، در شهر کاشان ساخته شد. این خانه 1700 مترمربع مساحت دارد و در سال 1354 و به شماره 1083 در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. بعلاوه در سال 2015 و 2016 به عنوان جاذبه جهانگردی محبوب به وسیله سازمان یونسکو انتخاب شده است.

معماری بی نظیر خانه بروجردی ها

علی مریمی کاشانی، معمار چیره دست و زبده دوره قاجار، طراحی و ساخت این عمارت را برعهده گرفت. خانه بروجردی ها یکی از شاخص ترین بناهای تاریخی ایرانی است که در سراسر آن ظرافت ها و ویژگی های معماری ایرانی اسلامی به چشم می خورد. در طراحی این بنای بزرگ، به طرح ونقش سنتی ایرانی اهمیت ویژه ای داده شده و تزیینات داخلی با وسواس و ریزبینی دقیقی کار شده است.

یکی از نکات مجذوب کننده و دیدنی خانه بروجردی ها، تماشای هنر و خلاقیت صنیع الملک و کمال الملک است. نقاشی ها و گچ بری های موجود در این عمارت به دست این دو هنرمند نامدار ایرانی خلق و اجرا شده و از نظر اصول زیبایی شناسی به عنوان شاهکار هنر ایران شناخته می شود. جای جای این عمارت بزرگ تاریخی، ذوق و هنر اصیل ایران زمین به چشم می خورد و یادآور فرهنگ، تمدن و تاریخ پرشکوه این مرز و بوم است.

نقاشی های این عمارت به شکل ویژه و با استفاده از شیوه های متفاوت و با رنگ وروغن و آبرنگ اجرا شده است.

در تمام لحظات بازدید از خانه بروجردی ها، به جزییات و ظرافت های به کاررفته شده توجه کنید. از همان لحظه ورود، متحیر این همه ذوق و خلاقیت هنری می شوید. بعد از طی کردن چندین پله، به حیاط اصلی می رسید که در مرکز آن حوض بزرگی واقع شده است. دورتادور این حیاط، نقاشی ها و گچ بری هایی با طرح میوه و انواع خوراکی ها به چشم می خورد.

ورود به هر بخشی از خانه بروجردی ها، تجربه ای فوق العاده و ارزشمند است. هر قسمتی از بنا نقاشی ها و گچ بری های مخصوص به خود دارد و مهم ترین نکته اینکه تزیینات هر بخش، یک داستان ویژه و تاریخی را روایت می نماید. می توانید در یک سالن داستان لیلی و مجنون را در گچ بری ها و نقاشی های بی نظیر آن مشاهده کنید. در یک سالن داستان یوسف و زلیخا و…

در طراحی و پرداخت تزیینات بخشی از بنا، به کسب وکار صاحب خانه توجه بسیاری شده است و اقلامی که سید حسن بروجردی به تجارت با آن ها می پرداخت و بعلاوه هدایای ویژه ای که از بزرگان دریافت نموده بود به صورت گچ بری ثبت شده است و در زیبایی این شاهکار معماری ایرانی، نقش خارق العاده ای ایفا می نماید.

تمامی جزییات و عناصر به کار رفته در این بنا نمادی از هنر ناب ایرانی است و کوچک ترین اجزا و تزیینات آن نشانگر سال ها نبوغ و خلاقیت معماران و هنرمندان دوره قاجار است. هر قسمتی از این خانه، روایت نماینده یک افسانه تاریخی است و با ورود به هر بخش از آن، قصه ای دل نشین در ذهنتان شکل خواهد گرفت.

باتوجه به اینکه کاشان شهری در دل کویر است، همیشه از گذشته تا به امروز سعی شده تا معماری ساختمان ها به گونه ای باشد که فضای داخلی خانه را در فصول گرم سال خنک تر و مطبوع تر و در فصول سرد و زمستانی، گرم تر از فضای آزاد و بیرونی بنا نگاه دارد. خانه بروجردی ها هم متناسب با شرایط اقلیمی این منطقه طراحی و ساخته شده است به شکلی که در گرم ترین روزهای تابستان به وسیله بادگیرهایی که در پشت بام قرار گرفته، هوای خنک و مطبوعی به سمت سرداب ها راهنمایی می شوند و فضای داخلی خانه را بسیار متعادل و دلپذیر می سازند.

برای ساخت این بنا از خشت خام استفاده شده است و تمامی عناصر سازه های اصلی بنا (جرزها، دیوارها و پوشش ها) از خشت خام با ملات گل یا گچ یا ترکیب آن ها ساخته شده است. آجر ختایی با اشکال و طرح های گوناگون در نماها و ازاره ها (قسمت پایینی دیواره ها) و کف فرش ها به کار گرفته شده و نمای بدنه ها نیز از آستر کاهگل همراه با گچ بری های متنوع استفاده شده است.

در فرایند ساخت خانه بروجردی ها که قدمتش به سال 1292 هجری قمری بازمی شود بیش از 150 بنا و هنرمند گچ کار و آینه کار در طی 18 سال نقش داشته است و تمام اصول معماری سنتی ایرانی را در حد کمال به کار گرفته اند. خانه بروجردی ها با دارا بودن تزیینات متنوع و بسیار ظریف و هنرمندانه و بعلاوه نبوغ و خلاقیت شگرف معماری، به نوعی معروف ترین و مهم ترین خانه تاریخی ایران است و به عنوان نماد خانه ایرانی از آن یاد می شود. تمامی ایده آل های یک عمارت تاریخی در این بنا جمع شده است و تجربه ای فوق العاده از تماشای معماری اصیل ایرانی را در خاطرتان حک می نماید.

بخش های مختلف خانه بروجردی های کاشان

خانه بروجردی ها از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده که به صورت کاملا جدا از یکدیگر ساخته شده است، اما هشتی ورودی و سردرشان مشترک است. ساختمان به صورت دو طبقه ساخته شده که البته در قسمت جنوبی بنا، به علت وجود سرداب یا زیرزمین شامل سه طبقه می شود.

عمارت بروجردی ها سه در ورودی دارد که یک در به عنوان در اصلی، یک در برای مراسمات مذهبی و یک در برای ورود و خروج مهمانان کاربرد داشته است. نکته جالب توجه اینکه این خانه تاریخی دو بخش تابستان نشین و زمستان نشین دارد که در زمان تغییر آب وهوا، اهالی خانه در آن سکونت داشتند.

از سایر بخش های اصلی این بنای بزرگ، می توان به هشتی، سرداب یا زیرزمین، راهرو، حیاط روباز و سرپوشیده اشاره نمود که به زیباترین حالت ممکن در کنار هم قرار گرفته اند.

بخش بیرونی خانه بروجردی ها

در بخش بیرونی، حیاط بزرگی در مرکز و بناهایی در دو طرف آن واقع شده است. اتاق های زمستانی و تابستانی، راهروی ورودی، بادگیرها، تالار سرپوشیده ای که نورگیر دارد، همه در بخش بیرونی قرار گرفته است.

مهم ترین و اصلی ترین بخش خانه بروجردی ها، تابستان نشین است و در مقابل ورودی اصلی و پشت به قبله (در واقع پشت به آفتاب) واقع شده است. این بخش شامل تالار اصلی، دو اتاق، دو سرپوشیده فرعی، یک سرپوشیده اصلی، دو گوشواره، یک شاه نشین و تالار طنبی است. در مرکز آن، گنبدی با نورگیرهای زیبا و تزئینات مقرنس کاری شده قرار گرفته است. دیوارهای این بخش پر است از نقاشی هایی به سبک روسی و گچ بری هایی فوق العاده که به زیباترین حالت ممکن در کنار هم قرار گرفته است و نگاه هر بیننده ای را به خود جلب می نمایند.

بخش اندرونی خانه بروجردی های کاشان

قسمت اندرونی خانه بروجردی ها دو بخش شمالی و جنوبی دارد. قسمت شمالی عمارت شامل اتاق نشیمن، حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوق خانه و یک زیرزمین یا سرداب بزرگ است.

قسمت جنوبی هم از یک حیاط مرکزی، تالار پذیرایی و دو اتاق گوشواره که در دو سمت تالار قرار گرفته است و به سمت تالار باز می شوند؛ تشکیل شده است.

نقاشی های این بنا در شیوه های متنوع و با رنگ روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، میرزامحمدخان غفاری ملقب به کمال الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالبی خودنمایی می نماید که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران به شمار می رود.

تفاوت خانه بروجردی های کاشان با سایر بناهای قاجار

در شهر کاشان، چندین خانه تاریخی دیگر هم با همین بخش های اصلی وجود دارند. در واقع این بناها از لحاظ ساختاری بسیار مشابه هم است اما در زیبایی های ظاهری تفاوت بسیاری دارند. فضاهایی مثل شاه نشین، اتاق های تابستانی و زمستانی، آینه خانه، سه دری، حیاط های اندرونی و بیرونی، حوض خانه، هاربند و بادگیرها در همه خانه های تاریخی کاشان وجود دارد اما در حقیقت هیچ کدام از این خانه ها به زیبایی و ظرافت خانه بروجردی ها نیست.

معروفیت اصلی خانه طباطبایی ها به علت ریزه کاری ها و ظرافت های ویژه به کاررفته در طراحی و ساخت آن است. این بنا اصالتی دارد که در کمتر خانه تاریخی مشاهده می شود. وجود هنر منبت کاری، درودگری، مقرنس و تذهیب، یزدی بندی ایوان ها و نقاشی روی گچ جلوه ویژه ای به بنا بخشیده و استفاده از تزیینات خاص، گچ بری ها، نقاشی ها، آینه کاری ها، شیشه های رنگی و… همه و همه چشم انداز ای خارق العاده خلق نموده است که می تواند مقدمه برنامه ریزی برای سفری مجذوب کننده و خاطره انگیز به سمت کاشان باشد.

آدرس خانه بروجردی های کاشان

خانه بروجردی ها در خیابان علوی و محله سلطان امیراحمد کاشان واقع شده است. این محله به عنوان بخش تاریخی کاشان شناخته می شود و تمامی خانه های تاریخی این شهر بی نظیر در این منطقه قرار گرفته است. با گشت وگذار در این محله، به راحتی می توانید از تمامی خانه های تاریخی کاشان بازدید کنید و گردشی خاطره انگیز داشته باشید. آدرس دقیق خانه بروجردی ها را در گوگل می توانید ببینید.

سخن آخر درباره خانه بروجردی های کاشان

کاشان علاوه بر گلاب درجه یک و سایر سوغاتی های به یادماندنی اش، به خاطر خانه های تاریخی و بی نظیری که در خود جای داده معروفیت جهانی دارد. یکی از زیباترین بناهای تاریخی این منطقه، خانه ای است به نام خانه بروجردی ها. عمارتی بزرگ با معماری خارق العاده و چشم نواز که سبب رسیدن عاشق به معشوقه اش شد.

خانه بروجردی ها یکی از شاهکارهای بی نظیر معماری ایرانی است. این عمارت به عنوان یکی از اصلی ترین جاذبه های تاریخی و گردشگری شهر کاشان شناخته می شود و همیشه گردشگران و جهانگرد های بسیاری را به سمت خود می کشاند.

بنایی که ساخت آن 18 سال طول بکشد و معمار آن علی مریمی کاشانی، طراح آن صنیع الملک و نقاش آن کمال الملک باشد باید هم به عنوان بنایی خارق العاده و بی نظیر شناخته شود.

این خانه تاریخی نماد خانه های اصیل ایرانی است و یکی از مهم ترین و اصلی ترین جاذبه های تاریخی و گردشگری کاشان به شمار می رود. در برنامه سفر به کاشان، حتما به خانه بروجردی ها سری بزنید و از تماشای شاهکار بی نظیر معماری ایرانی لذت ببرید.